Home
W tym artykule pokazujemy, że prawo restrukturyzacyjne wzmocniło (w porównaniu z poprzednio obowiązującymi przepisami) pozycję wierzycieli względem dłużnika, wprowadzając wiele nowych rozwiązań, które w większym stopniu służą ochronie i poszanowaniu interesów wierzycieli. Instytucje te zachęcają wierzycieli do czynnego udziału w restrukturyzacji i premiują spośród nich najbardziej aktywnych (w pewnych sytuacjach bierność i zaniechania doprowadzą do szkody wierzyciela!). Wynika to z racjonalnego założenia, że to wierzyciele jako uczestnicy obrotu gospodarczego sami najlepiej wiedzą, co jest dla nich korzystne, a co nie. To wierzyciele (a nie nadzorca sądowy, zarządca czy sędzia-komisarz) są ściśle powiązani z dłużnikiem, który podlega procedurze restrukturyzacji, a zatem mają niezbędne doświadczenie i wiedzę na temat prowadzonego biznesu. Dlatego też to oni powinni zadecydować, czy rzeczywiście celowe jest utrzymanie działalności dłużnika. Reżim sądowej restrukturyzacji w tym zakresie respektuje zarówno prawa wierzycieli do decydowania o ich pieniądzach, jak i prawa rynku, na którym nie ma miejsca na nierentowne przedsięwzięcia.
Na drugim końcu tych założeń jest bardzo surowy wniosek dla dłużnika, który chciałby podążać w kierunku restrukturyzacji: jeżeli nie przedstawisz oferty, która zyska aprobatę wierzycieli i szybko nie odbudujesz ich zaufania, nie utrzymasz swojego interesu. Czeka Cię upadłość. Innymi słowy, restrukturyzacja wcale nie obezwładnia „niewidzialnej ręki” rządzącej gospodarką.
Po krótkim wstępie przejdźmy zatem do meritum – jakie prawa w postępowaniu restrukturyzacyjnym mają wierzyciele?
Jeżeli Twoja wierzytelność jest bezsporna, czyli została umieszczona przez dłużnika w spisie wierzycieli załączonym do wniosku restrukturyzacyjnego lub wynika z tytułu egzekucyjnego (np. wyrok sądu, nakaz zapłaty), jesteś uczestnikiem postępowania restrukturyzacyjnego. Oznacza to, że możesz przeglądać akta sądowe, od samego początku możesz składać różnego rodzaju pisma i wnioski w postępowaniu restrukturyzacyjnym, możesz kontaktować się z nadzorcą sądowym/zarządcą w celu uzyskania informacji, które Cię interesują. Na początkowym etapie będziesz przede wszystkim potrzebował wiedzieć, czy i w jakiej kwocie Twoja wierzytelność została umieszczona w spisie wierzytelności. Dzięki informacjom z akt postępowania będziesz miał możliwość kontroli dłużnika, nadzorcy sądowego/zarządcy, a nawet sędziego-komisarza. Ufaj, ale sprawdzaj!
Każdy wierzyciel powinien zachować minimum dbałości o własne interesy i zapoznać się z właściwą kartą ze spisu wierzytelności, która dotyczy jego wierzytelności. Dlaczego jest to takie ważne? Jeżeli restrukturyzacja dłużnika zakończy się fiaskiem i nie dojdzie do zatwierdzenia układu, wówczas wyciąg z zatwierdzonego spisu wierzytelności stanowić będzie tytuł egzekucyjny przeciwko dłużnikowi. A zatem jeżeli dopilnujesz, żeby Twoja wierzytelność została prawidłowo umieszczona w spisie wierzytelności, nie będziesz musiał w przyszłości występować na drogę sądową, dzięki czemu zaoszczędzisz sporo czasu i pieniędzy. Uwaga! Spis wierzytelności może podlegać zmianom, dlatego trzeba na bieżąco śledzić przebieg postępowania restrukturyzacyjnego.
Postępowanie restrukturyzacyjne opiera się na założeniu, że zasadniczy wpływ na przebieg postępowania, w tym również na wybór osoby nadzorcy, powinni mieć wierzyciele i dłużnik. W wielu przypadkach sprawne i skuteczne przeprowadzenie postępowania wymaga, aby funkcję nadzorcy pełniła osoba posiadająca szczególne kompetencje i doświadczenie, np. w zakresie branży działalności gospodarczej, w której działa dłużnik. Nie bez znaczenia dla skutecznego prowadzenia postępowania jest również zaufanie dłużnika i wierzycieli do konkretnej osoby, która będzie pełniła funkcję nadzorcy sądowego albo zarządcy.
Prawo restrukturyzacyjne wprowadza rozwiązanie, które umożliwia wybór osoby pełniącej funkcję nadzorcy sądowego lub zarządcy w danym postępowaniu restrukturyzacyjnym. Jest to możliwe na wniosek dłużnika, do którego dołączono pisemną zgodę wierzyciela lub wierzycieli mających łącznie więcej niż 30% sumy wierzytelności (z wyłączeniem niektórych wierzycieli – patrz art. 28 ust. 1 pkt 4 Prawa restrukturyzacyjnego). W takiej sytuacji Sąd powoła do pełnienia funkcji wskazaną osobę, chyba że zachodzą uzasadnione przyczyny do odmowy.
Uważasz, że nadzorca sądowy/zarządca w niewłaściwy sposób prowadzi postępowanie restrukturyzacyjne i nie dba o interesy wierzycieli? Masz prawo go zmienić!
Radę wierzycieli ustanawia oraz powołuje i odwołuje jej członków sędzia-komisarz z urzędu, o ile uzna to za potrzebne, albo na wniosek. Z wnioskiem o ustanowienie rady wierzycieli mogą wystąpić: (i) dłużnik; (ii) co najmniej trzech wierzycieli; (iii) wierzyciel lub wierzyciele mający łącznie co najmniej piątą część sumy wierzytelności. Wnioskodawcą nie może być wierzyciel wyłączony od głosowania nad układem, czyli np. spółka powiązana.
Rada wierzycieli udziela pomocy nadzorcy sądowemu albo zarządcy, kontroluje ich czynności, bada stan funduszów masy układowej lub sanacyjnej, udziela zezwolenia na czynności, które mogą być dokonane tylko za zezwoleniem rady wierzycieli, oraz wyraża opinię w innych sprawach, jeżeli zażąda tego sędzia-komisarz, nadzorca sądowy albo zarządca lub dłużnik. Przy wykonywaniu obowiązków rada wierzycieli kieruje się interesem ogółu wierzycieli.
Pozycję wierzycieli wzmacnia wprowadzenie obowiązku zmiany nadzorcy albo zarządcy na skutek uchwały rady wierzycieli podjętej w pełnym składzie, za którą głosowało co najmniej czterech członków albo na skutek uchwały rady wierzycieli podjętej zgodnie z wnioskiem dłużnika i powołania do pełnienia tych funkcji osobę wskazaną przez radę. Sędzia-komisarz będzie jednak mógł odmówić powołania wskazanej osoby, jeżeli byłoby to niezgodne z prawem, rażąco naruszałoby interes wierzycieli lub będzie zachodziło uzasadnione przypuszczenie, że wskazana osoba nie będzie należycie pełniła obowiązków.
Rada wierzycieli jest pozasądowym organem posiadającym szereg uprawnień, za pomocą których może bezpośrednio wpływać na przebieg postępowania restrukturyzacyjnego. Rada reprezentuje jednak interesy ogółu wierzycieli, dlatego sprawowanie funkcji członka rady powinno być uznawane z jednej strony za wyróżnienie, a z drugiej obowiązek, który niesie za sobą dużą odpowiedzialność (również odszkodowawczą). Podejmowane przez radę wierzycieli uchwały mają zawsze doniosłe znaczenie dla postępowania, dlatego organ ten powinien podejmować czynności sprawnie i mądrze, z korzyścią dla wszystkich uczestników postępowania.
Zgodnie z przepisami propozycje układowe mogą złożyć:
Oczywiście możliwość złożenia propozycji układowych przez wierzycieli rozpala wyobraźnię: przecież każdy z nich chciałby, aby jego wierzytelność została spłacona w całości, najlepiej natychmiast, do tego razem z odsetkami i wszelkimi kosztami ubocznymi. Taki układ zyskałby 100% poparcia wśród wierzycieli. Niestety w postępowaniu restrukturyzacyjnym przyszły układ musi uwzględniać realne szanse jego wykonania, dlatego oprócz akceptacji wierzycieli warunki układu muszą być dostosowane do przyszłych możliwości finansowych dłużnika. Układ jest prognozą przyszłych wyników, dlatego zawsze wiąże się z pewnym ryzykiem.
Najważniejszy etap każdego postępowania restrukturyzacyjnego. Moment, w którym ważą się dalsze losy przedsiębiorstwa dłużnika. To tutaj okaże się, czy cały wysiłek włożony w wieloletnią restrukturyzację był celowy i uzasadniony, czy teraz wszystko pójdzie na marne. To tutaj wierzyciele mogą poczuć prawdziwą moc sprawczą i bezpośrednio wpłynąć na postępowanie restrukturyzacyjne, które jest prowadzone również w ich interesie.
Na tym etapie widać wyraźne różnice pomiędzy wierzycielem aktywnym, a pasywnym. Ten ostatni w trakcie całego postępowania restrukturyzacyjnego, na przestrzeni czasem kilku lat, otrzymał tylko dwa pisma dotyczące restrukturyzacji: pierwsze, stanowiące zawiadomienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego, które zostało wysłane do niego zaraz na początku postępowania oraz drugie, będące zawiadomieniem o zwołaniu zgromadzenia wierzycieli i możliwości głosowania nad układem. Jak widać, sporo tej korespondencji nie było.
Wierzyciel aktywny, potrafiący zadbać o własne interesy, pomiędzy tymi pismami dostrzeże szereg możliwości związanych z restrukturyzacją dłużnika. Jeżeli spojrzymy na wszystkie uprawnienia, którymi dysponują wierzyciele, dzięki: zgromadzonym informacjom, kontroli, aktywnym uczestnictwie w postępowaniu restrukturyzacyjnym, wsparciu rady wierzycieli oraz nadzorcy sądowego/zarządcy – mogą uzyskać satysfakcjonujące warunki układu i zaspokojenia przysługujących im wierzytelności. Mądry wierzyciel skorzysta ze swoich kompetencji, zabezpieczy swoje interesy, wykorzysta szanse na wzmocnienie swojej pozycji i zagłosuje nad układem ze świadomością, że wybrał najlepszą decyzję, która odpowiada jego interesom. Będzie miał również pewność, że w żaden sposób nie został wykorzystany. Czasami będzie to głos za układem, a innym razem przeciwko.
Reasumując, Prawo restrukturyzacyjne wyposażyło wierzyciela w liczne uprawnienia pozwalające na skuteczną ochronę jego interesów w ramach prowadzonej restrukturyzacji. Trzeba jednak pamiętać, że skorzystanie z nich w dużej mierze zależy od aktywności wierzyciela – tutaj sama obecność nie wystarczy, trzeba działać!
