Blog

Home Home

Spadek a upadłość spadkobiercy

19 - 01 - 2021

Niektóre kategorie zdarzeń prawnych wymykają się wszelkim ludzkim planom. Bodaj najlepszym tego przykładem jest śmierć, która z perspektywy prawa spadkowego stanowi również chwilę, w której dochodzi do otwarcia spadku po zmarłym. Jako że spadek obejmuje prawa i obowiązki majątkowe, nic dziwnego, że jest także przedmiotem zainteresowania prawa upadłościowego, którego pierwszorzędnym celem jest zabezpieczenie majątkowego interesu wierzycieli niewypłacalnego dłużnika.

W dzisiejszym artykule omówimy sytuację, w której spadkobiercą jest podmiot niewypłacalny. Przyjrzymy się temu, jaki wpływ na losy spadku i uprawnienia spadkobiercy ma moment, w którym doszło do otwarcia spadku.

Otwarcie spadku po dniu ogłoszenia upadłości

Jeśli spadkodawca zmarł już po tym jak sąd upadłościowy ogłosił upadłość spadkobiercy, spadek wchodzi do masy upadłości. Skutek ten występuje z mocy samego prawa. Syndyk, ani upadły nie składają w takim przypadku żadnego oświadczenia. Spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.

Może się jednak okazać, że na spadek składają się wierzytelności i prawa wątpliwe co do istnienia lub możliwości ich wykonania. W takim wypadku, spadek może zostać wyłączony z masy upadłości. Ponadto wyłączeniu podlega spadek, w którego skład wchodzą składniki trudno zbywalne albo jeżeli z innych przyczyn wejście spadku do masy upadłości nie byłoby korzystne dla postępowania upadłościowego.

Po wyłączeniu spadku z masy upadłości, oświadczenie o jego przyjęciu lub odrzuceniu składa spadkobierca. Termin do złożenia oświadczenia zaczyna biec od chwili uprawomocnienia się postanowienia o wyłączeniu. W razie przyjęcia, spadek staje się majątkiem upadłego niebędącym częścią masy upadłości.

Otwarcie spadku przed dniem ogłoszenia upadłości

Jeśli śmierć spadkodawcy nastąpiła przed ogłoszeniem upadłości spadkobiercy, sprawy mogą przebiec według jednego z dwóch scenariuszy. Po pierwsze, spadkobierca może zdążyć złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, zanim sąd ogłosi wobec niego upadłość. Wówczas losy spadku potoczą się zgodnie z treścią tego oświadczenia. W razie jego przyjęcia, spadek trafi w skład majątku spadkobiercy, a ten z chwilą ogłoszenia upadłości zamieni się w masę upadłości. Z kolei spadek odrzucony, co do zasady, nie znajdzie się w majątku spadkobiercy, a zatem również w masie upadłości (tutaj jednak prawo przewiduje mechanizmy zapobiegające pokrzywdzeniu wierzycieli, o których szerzej opowiemy w dalszej części wpisu).

Gdyby jednak przed ogłoszeniem upadłości spadkobierca nie złożył oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, spadek uważać się będzie za przyjęty do masy upadłości z dobrodziejstwem inwentarza. Zaś złożone po ogłoszeniu upadłości oświadczenie upadłego o odrzuceniu spadku jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości.

Czy odrzucenie spadku na przedpolu upadłości jest bezpieczne?

Można sobie także wyobrazić scenariusz, w którym po złożeniu przez dłużnika wniosku o ogłoszenie upadłości, lecz przed ogłoszeniem upadłości, zmarł rodzic dłużnika, zostawiając mu w spadku mieszkanie. Dłużnik, nie chcąc tracić mieszkania wskutek jego zlikwidowania w toku postępowania upadłościowego, decyduje się odrzucić spadek, po to, aby mogły przyjąć go jego dzieci.

Gdyby po ogłoszeniu upadłości syndyk powziął wiedzę o odrzuconym spadku, istnieje daleko idące ryzyko, że wytoczy przeciwko dzieciom upadłego powództwo o uznanie odrzucenia spadku za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości. Podstawy dla takiego powództwa dostarcza art. 1024 Kodeksu cywilnego, który ukształtowany został na wzór skargi pauliańskiej z art. 527 Kodeksu cywilnego, lecz dotyczy stricte tej jednej czynności prawnej w postaci odrzucenia spadku. Przywołany przepis stanowi, że: Jeżeli spadkobierca odrzucił spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli, każdy z wierzycieli, którego wierzytelność istniała w chwili odrzucenia spadku, może żądać, ażeby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego według przepisów o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika.

Warto od razu zwrócić uwagę na istotną różnicę w terminach na wytoczenie klasycznej skargi pauliańskiej i powództwa o uznanie odrzucenia spadku za bezskuteczne. Dla skargi pauliańskiej ustawa przewiduje pięcioletni termin, liczony od daty dokonania czynności będącej przedmiotem zaskarżenia. Natomiast uznania odrzucenia spadku za bezskuteczne można żądać tylko w ciągu sześciu miesięcy od chwili powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadku, lecz nie później niż przed upływem trzech lat od odrzucenia spadku (art. 1024 § 2 Kodeksu cywilnego). Jest to zatem termin istotnie krótszy.

Podsumowanie

Prawo upadłościowe wespół z Kodeksem cywilnym dość szczelnie chronią zatem masę upadłości spadkobiercy przed uszczupleniem wskutek odrzucenia spadku. Dlatego, jeśli dłużnik dostrzega, że grozi mu niewypłacalność, powinien rozważyć przekonanie przyszłego spadkodawcy do sporządzenia testamentu, który w taki sposób ukształtuje ścieżki spadkobrania, że ominą one potencjalnego upadłego. Jeśli zaś kryzys finansowy zostanie zażegnany, a do tego czasu spadek nie zostanie otwarty, testator może zmienić treść testamentu.

 

Masz pytania?
Skontaktuj się z nami!